Noodzaak of luxe?
[23 april 2012]
Laatst keek ik een aflevering van het tv-programma Debat op 2. Het thema was – weinig verrassend – de crisis en de financiële gevolgen daarvan voor de Nederlandse burger. “Wat gaan u en ik merken van die bezuinigingen?” vroeg Arie Boomsma. Het zette me aan het denken.
In de studio waar het debat gehouden werd, zaten een paar mensen die als gevolg van de crisis nu niet meer rond kunnen komen. De uitzending begon meteen opvallend. Er werd een korte reportage getoond waarin een vrouw vertelde over haar moeilijke financiële situatie. Terwijl ze dat deed, rolde ze een sigaret. Dat werd vervolgens punt van discussie. “Tweehonderd euro tekort in de maand, maar wel gewoon doorroken?” zeiden een paar aanwezigen verontwaardigd. “Ja, mag ik?” reageerde de vrouw. “Dat ik nu geen baan meer heb, wil toch niet zeggen dat ik niet meer het recht heb om een beetje te genieten van het leven.”
Een andere vrouw, alleenstaande moeder van drie kinderen, had het ook niet breed en vertelde over haar dilemma’s. “Ik wil ook gewoon m’n kinderen leuk aankleden, en dat ze gaan sporten, eten op de plank hebben. Dat vind ik ook heel belangrijk. Ik wil er ook gewoon leuk uitzien. Het is niet zo dat ik niet leuk mijn haren mag verven en dat je niet meer een peukje op mag steken en leuke dingen mag gaan doen. Dat willen wij ook gewoon.”
Dat zette me aan het denken. Ja, natuurlijk mag je ook genieten van het leven als je het niet breed hebt. Geniet nooit met mate, zei Loesje al eens. Maar waar ligt de grens? Ik bedoel, welke uitgaven vallen onder de normale (secundaire) levensbehoeften en wat is wel degelijk een luxe die nou eenmaal niet iedereen zich altijd kan permitteren? Natuurlijk wil de moeder van drie kinderen ook dat haar kinderen gewoon gezond eten en netjes gekleed naar school gaan. Maar neem bijvoorbeeld de mobiele telefoon. Vijftien jaar geleden was het helemaal niet zo normaal om überhaupt een mobiel te hebben; toen belde je nog gewoon naar een huis of kantoor als je iemand wilde spreken. Vandaag de dag is het voor veel mensen van groot belang om zo’n apparaatje te hebben.
Maar hoe zit het dan met de smartphone – inclusief duur internetabonnement? Is dat iets dat redelijkerwijs normaal is om te houden als je elke maand de eindjes aan elkaar moet knopen? En hoe zit het met dingen als roken, zoals het voorbeeld hierboven, of huisdieren, of een lidmaatschap voor de sportschool of bibliotheek?
Etos-mascara en huiswijnchardonnay
Het houdt me de laatste maanden best bezig, nu ik geen baantje meer heb en dus volledig leef op kosten van mijn ouders en de overheid. Als ik boodschappen doe, kies ik dan altijd voor het goedkoopste, of neem ik uit milieu- en gezondheidsoverwegingen toch mijn dierlijke producten biologisch? Is het normaal om als student uit eten in een restaurant of op vakantie naar het buitenland te gaan? Hoe vaak koop ik nieuwe schoenen? Met andere woorden, hoeveel heb je eigenlijk echt nodig? In de hedendaagse consumentenmaatschappij worden immers letterlijk aan de lopende band behoeftes gecreëerd. Daarbij komt impliciet de boodschap dat genieten en geld uitgeven met elkaar samenhangen. “Neem dit luxe product maar, geniet ervan, je hebt het verdiend.”
Maar kom op jongens, genot haal je niet per se uit de winkel. De afgelopen weken heb ik al drie keer in de supermarkt een bakje aardbeien twijfelend teruggezet. Ja, heel lekker, maar Suusie: aardbeien in de winter? Is dat nou echt nodig?
Spullen kopen maakt ons helemaal niet gelukkiger, kun je stellen. Aan de andere kant: toen ik zo blut was dat ik geen nieuwe Etos-mascara kon kopen, zat ik toch met smart te wachten tot de stufi binnen kwam. In dat opzicht ben ik het eens met de vrouw uit Debat op 2. Het leven moet wel leuk blijven. Als ik een week hard heb gestudeerd, wil ik gewoon een wijntje in de kroeg. En na een paar weken leren voor tentamens beloon ik mezelf met een mooie fairtradesjaal. Nou en?
Wat we ons volgens mij wel moeten blijven realiseren, is dat luxe went – en dat het ook weer ontwend kan worden. Als je altijd versgebakken biologisch brood eet, smaakt een sneetje volkoren van Albert Heijn nergens naar, en als je alleen maar goede pinot grigio drinkt haal je wellicht je neus op voor huiswijnchardonnay. Maar joh, hoe groot is het verschil echt? Sokken van de Zeeman verwarmen je voeten niet minder goed dan een paar van een duur merk. Je kunt aan heel veel dingen wennen als het moet en al die ‘enorme’ verschillen zijn op grote schaal wellicht te verwaarlozen.
Want, om dit hele verhaal tot slot allemaal even in perspectief te zetten: kijk eens een aflevering van de BNN-serie Bloed, zweet en luxeproblemen. Zes Nederlandse jongeren zeggen hun luxeleventje gedag om in Azië en Afrika te werken op de plaatsen waar hun kleding en voedsel wordt gemaakt. Ze leven en slapen bij de lokale werkers en worden zo ruw wakker geschud uit hun consumentisme. Nou, als ik daar een aflevering van kijk, loop ik de rest van de dag niet meer te zeuren over kapotte All Stars of Euroshopper-mozzarella. En als ik dan al die studenten hoor klagen over het afschaffen van hun masterbeurs, dan kan ik het toch niet laten te denken: jongens, wat zeuren jullie nou. We moeten allemaal ons steentje bijdragen aan de crisis, en wij Nederlandse studenten hebben het eigenlijk nog best wel heel erg goed.
Geef een reactie